นิโคตินเป็นสารประกอบเคมีที่เป็นสารเสพติดประเภทนึง ที่พบได้ในใบยาสูบเป็นหลัก แม้ว่านิโคตินจะมาจากการเผาไหม้ใบยาสูบที่มาจากบุหรี่มวนโดยทั่วไป แต่นิโคตินยังพบเห็นได้ในรูปแบบอื่นๆมากมาย เช่น บุหรี่ไฟฟ้า ยาเส้นแบบเคี้ยว และการบำบัดทดแทนนิโคติน (NRT) เช่น แผ่นแปะและหมากฝรั่ง แม้จะมีการใช้อย่างแพร่หลายมากมาย แต่นิโคตินก็มีความเสี่ยงต่อสุขภาพ และเกี่ยวข้องกับผลเสียต่างๆ ต่อสุขภาพโดยรวม

บทความนี้จะมาเจาะลึกถึงสารนิโคติน ความเสี่ยงของการใช้สารนิโคติน ผลกระทบของมัน การป้องกัน และการใช้นิโคตินอย่างถูกวิธี

นิโคติน คืออะไร?

นิโคตินเป็นสารเสพติดออกฤทธิ์กระตุ้นประสาทที่ส่งผลต่อระบบประสาทส่วนกลาง เมื่อถูกเผามันจะเข้าสู่กระแสเลือดอย่างรวดเร็วและเข้าสู่สมอง ซึ่งนำไปสู่ผลกระทบทางกายภาพ (physiological) และจิตประสาท (psychological) มันทำงานโดยการจับกับตัวรับที่ชื่อว่า อะซิทิลคอลีน (acetylcholine) ในสมอง ซึ่งกระตุ้นให้เกิดการปล่อยสารเคมีในสมอง เช่น โดพามีน(Dopamine) เซโรโทนิน (serotonin) และ นอร์เอพิเนฟริน (norepinephrine) สารเคมีในสมองเหล่านี้มีบทบาทในการควบคุมอารมณ์ ระบบการให้รางวัลของสมอง (reward processing) หรือเข้าใจง่ายๆว่า ความพอใจของตัวเองนั่นแหละ รวมถึง ด้านความคิดของสมอง (cognitive function) อีกด้วย

จงเรียกแอดบังว่า ด๊อกเตอร์บังซะ ทฤษฏีทางการแพทย์มาเต็ม 5555

ผลข้างเคียงของสารนิโคติน

• การเสพติด: นิโคตินเป็นสารเสพติด ทำให้เป็นเรื่องยากสำหรับคนที่จะเลิกมันเมื่อต้องการอยากเลิก มันกระตุ้นให้เกิดความรู้สึกอยาก หรือที่เรียกกันบ้านๆว่า เสี้ยน และต้องการมันเพื่อให้รู้สึกพอใจ (หายเสี้ยน) มันยิ่งส่งเสริมพฤติกรรมการสูบบุหรี่
• ความเสี่ยงด้านสุขภาพ: การได้รับสารนิโคตินในระยะยาวส่งกระทบต่อสุขภาพและร่างกาย รวมถึงโรคหลอดเลือดหัวใจ (cardiovascular diseases CVDs) ระบบทางเดินหายใจ (respiratory disorders) และมะเร็งบางชนิดที่มาจากการเผาไหม้บุหรี่มวนโดยทั่วไป
• ผลต่อสุขภาพจิต: การเสพติดสารนิโคตินอาจทำให้สุขภาพจิต ประเภท ความวิตกกังวล ภาวะซึมเศร้า และ จิตเภท รุนแรงขึ้น แม้ว่าบางคนอาจใช้นิโคตินเป็นกลไกลช่วยอาการเหล่านี้ในช่วงแรก แต่มักทำให้อาการแย่ลงเมื่อเวลาผ่านไป
• ผลทางการรับรู้: แม้ว่านิโคตินนั้นจะช่วยเพิ่มสมาธิ ความจำ และการตื่นตัวได้ชั่วคราว แต่การใช้แบบเรื้อรังอาจทำให้การทำงานของประสาทรับรู้ลดลง โดยเฉพาะวัยเด็กที่กำลังโต

ความเสี่ยงของนิโคติน

• การพึ่งพาสารเสพติด: การใช้สารนิโคตินเป็นประจำจนร่างกายเกินความเคยชินและมีความต้านทานต่อสารนิโคติน ทำให้บุคคลที่เสพติดสารนิโคตินต้องใช้นิโคตินในปริมาณที่สูงขึ้นเพื่อให้ได้อิ่มนิคตามที่ต้องการ วงจรการพึ่งพาสารเสพติดนี้ทำให้การเลิกบุหรี่มีความยากมากขึ้น และเพิ่มความเสี่ยงต่ออาการถอนยา
• ผลกระทบต่อสุขภาพจิต: การสูบบุหรี่มวนและการใช้นิโคตินในรูปแบบอื่นๆ ซึ่งหมายถึงในรูปแบบการเผาไหม้จากใบยาสูบ หรือ รูปแบบอื่นๆ เพิ่มความเสี่ยงต่อสภาวะสุขภาพต่างๆ รวมถึงโรคหัวใจ โรคหลอดเลือดในสมอง โรคปอด โรคมะเร็ง การได้รับควันบุหรี่มือสองยังก่อให้เกิดความเสี่ยงต่อสุขภาพอย่างมากในผู้ที่ไม่ได้สูบบุหรี่
• ภาระค่าใช้จ่าย: การติดสารนิโคตินสามารถก่อให้เกิดภาระค่าใช้จ่ายอย่างมากต่อบุคคลและสังคมโดยรวม เนื่องจากต้นทุนในการซื้อบุหรี่ซอง ค่ารักษาพยาบาลที่เกี่ยวข้องกับการเจ็บป่วยที่มาจากการสูบบุหรี่ และการสูญเสียประสิทธิภาพในการทำงาน

การรักษาและป้องกัน

• บำบัดพฤติกรรม: การบำบัดด้านพฤติกรรม เช่น การรับคำปรึกษาจากกลุ่มผู้ให้การสนับสนุนการบำบัด ช่วยให้บุคคลเรียนรู้วิธีการรับมือและต้นเหตุของการติดสารนิโคติน
• การบำบัดด้วยการใช้สารนิโคตินทดแทน: Nicotine Replacement Therapies (NRTs) ที่ได้รับการรับรองจาก FDA รวมถึงแผ่นแปะ หมากฝรั่ง ยาอม ยาพ่น สเปรย์ฉีดจมูก ให้ปริมาณนิโคตินที่ควบคุมได้ เพื่อบรรเทาอาการถอนยา และความเสี้ยน ในขณะที่ค่อยๆลดอัตราการติดสารนิโคตินลงเรื่อยๆ
• ใช้ยารักษา: ใช้ยาบางชนิดเช่น บูโพรพิออน (bupropion) และ วาเรนิลีน (varenicline) สามารถช่วยลดความอยากนิโคตินและอาการถอนยาได้ โดยส่งผลต่อการทำงานของตัวรับสารในสมอง ยาเหล่านี้มีจำหน่ายตามใบสั่งแพทย์และความใช้ภายใต้การดูแลของแพทย์
• โครงการริเริ่มด้านสาธารณสุข: การรณรงค์และนโยบายด้านสาธารณสุขที่มุ่งหมายลดการใช้ยาสูบ และจำกัดการเข้าถึงผลิตภัณฑ์นิโคติน การส่งเสริมสภาพแวดล้อมที่ปลอดบุหรี่ มีความสำคัญอย่างมากในการป้องกันการติดนิโคตินและบรรเทาผลกระทบต่อบุคคลและสังคม
• ใช้บุหรี่ทางเลือก(แนะนำ): บุหรี่ทางเลือกใหม่ในปัจจุบันอีกทางนึงนั่นคือการใช้บุหรี่ไฟฟ้าในการเลิกบุหรี่และเลิกเสพติดสารนิโคติน ในงานวิจัยต่างๆหลายงานวิจัยบ่งชี้ว่าบุหรี่ทางเลือกนี้สามารถช่วยให้เลิกเสพสารนิโคตินได้ โดยเริ่มจากน้ำยาบุหรี่ไฟฟ้าที่ปริมาณนิโคตินในระดับปลานกลาง และลดปริมาณลงเรื่อยๆ จนถึงการใช้นิโคติน0 (non-nocotine) และค่อยๆเลิกพฤติกรรมการสูบไปในที่สุด

สรุปเนื้อหา

การติดนิโคตินยังคงเป็นปัญหาสำคัญด้านสาธารณสุขในทั่วโลก ซึ่งก่อให้เกิดปัญหามากมายทั้งร่างกายและจิตใจ รวมถึงเศรษฐกิจสังคม การทำความเข้าใจผลข้างเคียงและความเสี่ยงของการใช้นิโคตินเป็นเรื่องสำคัญสำหรับการพัฒนากลยุทธิ์การป้องกันและการรักษาที่มีประสิทธิภาพ ด้วยการส่งเสริมความรู้ความเข้าใจ การให้หลักฐานข้อมูลเชิงประจักษ์ และการสนับสนุนจากครอบครัวคนรอบข้างในการพยายามเลิกบุหรี่มวน เราสามารถลดการใช้สารนิโคตินให้น้อยลงไปจนถึงสามารถเลิกขาดได้ โดยเลือกใช้ทางเลือกในการเลิกอย่างเหมาะสม (แนะนำบุหรี่ทางเลือก)